

สมุนไพร ผักคาวตอง
ชื่ออื่น ๆ : ผักเข้าตอง, ผักคาวปลา (ภาคเหนือ), พลูคาว (ภาคกลาง), ผักก้านตอง (แม่ฮ่องสอน), ฮื่อชอเช่า (จีน)
ชื่อสามัญ : -
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Houttuynia cordata Thunb.
วงศ์ : SAURURACEAE
ลักษณะทั่วไป : ต้น : เป็นพรรณไม้ที่มีขนาดเล็กและก็ไม่สูงนักส่วนโคนของลำต้นที่แตะดินนั้นจะมีรากออกมาตามข้อของต้นลำต้นมีสีเขียวและสูงประมาณ 6-20 นิ้ว
ใบ : ออกใบเดี่ยวเรียงสลับกันไปตามข้อต้น ลักษณะของใบเป็นรูปหัวใจ ปลายแหลม โคนใบเว้าขอบใบเรียบ มีสีเขียวท้องใบจะมีลายเส้นสีม่วงอ่อน ๆ ขนาดของใบกว้างประมาณ1.5-2.5 นิ้วยาว 1.5-3 นิ้ว ก้านใบยาว 0.5-1.5 นิ้ว
ดอก :ออกเป็นช่ออยู่ตรงส่วนยอดของต้น ช่อดอกนี้จะประกอบไปด้วยดอกเล็ก ๆจำนวนมากติดกันแน่นเป็นแท่งทรงกระบอกยาว 1 นิ้วมีสีขาวออกเหลืองและในแต่ละช่อนั้นจะมีกลีบรองดอกสีขาวอยู่ 4 กลีบ แต่ละกลีบยาว 1นิ้วปลายกลีบมน
ผล : เมื่อดอกแก่หรือร่วงโรยไปก็จะกลายเป็นผลซึ่งผลนี้จะมีลักษณะกลมรีตรงปลายผลแยกออกเป็น 3 แฉกจะออกรวมตัวเรียงกันแน่นยาวเป็นรูปทรงกระบอก เมล็ดรูปมนรี
การขยายพันธุ์ : เป็นพรรณไม้กลางแจ้ง ที่ชอบขึ้นในดินที่ชื้นแฉะหรือตามริมน้ำทั่วไป ขยายพันธุ์ด้วย
การแยกต้น ปักชำ
ส่วนที่ใช้ : ทั้งต้น
สรรพคุณ: ทั้งต้น มีรสเย็น และฉุน ใช้เป็นยาแก้โรคบิดโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ ขับปัสสาวะ แก้บวมน้ำ แก้ไอ หลอดลมอักเสบปอดอักเสบ ฝีบวมอักเสบ ริดสีดวงทวาร หูชั้นกลางอักเสบโดยการใช้ต้นแห้งหรือต้นสดก็ได้ ใช้ปริมาณต่างกันถ้าเป็นต้นสดให้ใช้ 30-60กรัมมาตำคั้นเอาน้ำทาน รักษาภายนอกให้ตำพอก หรือต้มน้ำชะล้างแต่ถ้าเป็นต้นแห้งใช้ 15-30 กรัมก่อนต้มให้แช่น้ำทิ้งไว้สัก 1-3 นาทีต้มให้เดือดประมาณ 5 นาทีก็ใช้ได้ แต่ถ้าเอาไปผสมกับยาอื่นให้ต้มยาชนิดอื่นให้เดือดก่อน
ถิ่นที่อยู่ : เป็นพรรณไม้ในภาคเหนือของไทย
ตำรับยา : 1. โรคบิด ใช้ต้นสัก 20 กรัมและเถ้าจากผลซัวจา 6 กรัม ต้มเอาเฉพาะน้ำ ผสมน้ำผึ้งทาน
2. โรคไอ หรือโรคปอด มีเหงื่อออกมามาก ให้ใช้ต้นสด 60 กรัม เอาใส่ไว้ในกระเพาะหมู แล้วนำไป ตุ๋นทานน้ำ ทานติดต่อกัน 3 วัน ๆ ละ 1 ชุด
3. ปอดอักเสบ และเกิดมีหนองขึ้น ให้นำต้นแห้ง 30 กรัม ผสมกับกิ๊กแก้ 15 กรัม นำ ไปบดผสมน้ำทานหรือจะนำไปต้มก็ได้
4.หลอดลมอักเสบ เป็นหวัด ใช้ต้นแห้ง กับเปลือกต้นเถ่าป๊กแห้งและผลเหลี่ยงเคี้ยว แห้ง เอาอย่างละ 10 กรัมบดเป็นผงและต้มกับยอดต้นหม่อนสด 30 กรัมชงทาน
5. ริดสีดวงทวารนำต้นสดมาต้มทานน้ำ แล้วจิบเหล้าตามไปเล็กน้อย ส่วนกากนั้นนำ มาพอกที่แผลทำอย่างนี้ 3 วันติดต่อกัน หัวริดสีดวงก็จะยุบไปเอง
6. ผื่นคันที่อวัยวะเพศ หรือเป็นฝีที่ก้น นำต้นสดมาต้มแล้วใช้น้ำที่ต้มได้นั้นชะล้าง ตรงบริเวณที่เป็น
7.ฝีบวมอักเสบ นำต้นแห้ง บดให้เป็นผง และนำไปผสมกับน้ำผึ้งพอกแผล สำหรับฝีที่ยังไม่มีหนองก็จะยุบหายไป แต่ถ้ามีหนองตัวยาก็จะเร่ง ให้หนองออกเร็วขึ้น
8. งูพิษกัด ให้ใช้ต้นสดผสมกับเมล็ดชุมเห็ดไทย และขุ่ยฉิ่วเฮี๊ยะ โดยใช้ปริมาณเท่า ๆ กัน ตำพอกตรงบริเวณที่เป็นนั้น
9.ฝีเนื้อร้าย นำต้นสดมาตำแล้วพอกบริเวณนั้น แต่จะรู้สึกปวดอยู่ 1-2 ชั่วโมงอย่า เอายาออก ให้พอกไว้ประมาณ 1-2 วัน อาการอักเสบก็จะทุเลาลงเอง
10. ตกขาว หรือเป็นหนองใน ใช้ต้นสด 25-30 กรัมต้มกับน้ำทาน
ข้อมูลทางคลีนิค : 1. ไอกรน ใช้สารที่กลั่นได้จากต้นสด นำมาฉีดเข้าจุดแทงเข็มจุดละ 0.5 มล. ฉีดติด ต่อกัน 5 วัน ๆ ละ 1 ครั้งซึ่งจะเป็น 1รอบของการรักษาและทิ้งไว้ 1 วันก็รักษาเป็นรอบที่ 2 ต่อไป จากคนไข้ 52 รายได้ผล 32 รายอาการดีขึ้น 18 ราย ไม่ได้ผล 2 ราย ใช้เวลารักษา 1-2 รอบ
2. รักษาโดยใช้ยาฉีดเข้าที่จุดแทงเข็ม ซึ่งจะใช้ครั้งละ 2 มล. ต่อวัน หรืออาจจะฉีดวัน
เว้นวันก็ได้ โดยการแบ่งฉีด 2-3 จุดสลับกัน ติดต่อกันนาน 2 สัปดาห์จะเท่ากับ 1รอบ แต่จะใช้การแทงเข็มรักษาร่วมด้วย จากการรักษาคนไข้ 116 รายได้ผลโดยเฉลี่ยแล้วประมาณ 97.4%
3. ปอดอักเสบ เป็นยาฉีดใช้ความเข้มข้น 1:1 ฉีดเข้าที่กล้ามวันละ 2 ครั้ง ๆ ละ 2 มล.
เป็นเวลา 7-10 วันจะเท่ากับ 1 รอบจากคนไข้ 12 รายหาย 9 ราย หรือใช้ต้นสด 30กรัมกับรากแห้ง 15 กรัมต้มให้เดือด ใส่น้ำ 200 มล. กินครั้งละ 30 มล.วันละ 3-4 ครั้งจากการตรวจด้วยรังสีเอ็กซ์ ในคนไข้ 28 รายหายขาด 26รายหลังจากกินยา 5-22 วันจุดดำที่ปอดจะเล็กลงจำนวนเม็ดเลือดขาวกลับสู่ในระดับปกติโดยเฉลี่ย 3-9 วัน
4. ผิวหนังเป็นแผลมีหนอง แผลงูสวัด และแผลติดเชื้อใช้ต้นสด 500 กรัมใส่น้ำ 1.5
ลิตรกลั่นให้เหลือน้ำเพียง 1 ลิตรใช้ทาตรงบริเวณที่เป็น จากคนไข้ 50 รายหาย 48รายไม่ได้ผล 2 ราย แต่บางรายต้องกินน้ำสกัดที่กลั่นได้ครั้งละ 10-20 มล.วันละ 3 ครั้ง
ข้อมูลทางเภสัชวิทยา : 1. มีฤทธิ์ระงับปวด เร่งการเจริญเติบโตของเซลล์ ห้ามเลือดรักษาปริมาณของเหลวใน
ร่างกาย น้ำที่ได้จากการต้มน้ำนี้ไปฉีดเข้าช่องท้องของหนูเล็ก จะมีผลระงับอาการไอ แต่ไม่มีฤทธิ์ขับเสมหะ
2. ฤทธิ์ขับปัสสาวะ ซึ่งเกิดจากกรดอินทรีย์ หรือปริมาณโปแตสเซียมในต้น ได้มา
โดยน้ำคั้นจากต้นสด กรอกใส่ไตคางคก และหลอดเลือดที่ไตของกบ จะมีผลโดย
การขยายหลอดเลือดฝอย ทำให้การไหลเวียนของเลือดและน้ำปัสสาวะเพิ่มมากขึ้น
3.ฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อโรค สาร decanoyl acetaldehydeซึ่งจะมีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของ Hemophilus influenzae,Pheumococcus, Staphylococcus แต่จะมีผลยับยั้ง Shigella dysenteriae,Escherichia coli และSalmonella typhosa ได้น้อยมากและได้ทดลองให้หนูเล็กที่เป็นโรคมะเร็งมีผลทำให้หนูเล็กตายช้ากว่าพวกที่ไม่ได้กินผักคาวดอง