

ผักกาดน้ำ มีชื่อเรียกแตกต่างกันออกไปในแต่ละท้องถิ่นได้แก่ ทางเชียงใหม่เรียกว่า หญ้าเอ็นยืด หญ้าเอ็นอืด, หมอน้อย, จีนจะเรียกว่า เซียเต้เฉ้า, เชียจ่อยเช่า, ตะปุกชี้, ฮำผั่วเช่า หรือยั้วเช่า มีชื่อในภาษาอังกฤษว่า คอมมอน เพลนเทน Common Plantain มีชื่อวิทยาศาสตร์ ว่า เพลนทาโก เอเชียติกา (Plantago asiatica L.) หรือ เพลนทาโก เมเจอร์ (Plantago major Linn )
ผักกาดน้ำ เป็นสมุนไพรพื้นบ้าน จัดเป็นพืชล้มลุกอายุยืนหลายปี มีลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ดังนี้
ต้น : ต้นผักกาดน้ำมีความสูงประมาณ 30 – 50 ซม. ลำต้นอยู่ใต้ดิน ลำต้นสั้นมีใบติดเวียนรอบต้นใกล้ดิน จึงทำให้มองดูเหมือนกับใบงอกขึ้นมาจากดิน
ใบ : ขอบใบผักกาดน้ำค่อนข้างเรียบ ใบเป็นรูปไข่กว้างขนาด 5-10×2-5 ซม.หรือรูปกลม โคนใบเรียวแหลม ปลายป้านแหลมหนา คล้ายใบผักคะน้า ก้านใบยาวเท่ากับแผ่นใบ มีเส้นใบวิ่งตามยาว 5 เส้น สีเขียวไม่เข้ม
ดอก: ผักกาดน้ำออกดอกเป็นช่อ ชูขึ้นมาจากกลางก่อ ช่อดอกเป็นแท่งยาว 10-20 ซม. ดอก มีขนาดเล็ก มีสีขาวอมเหลือง ไม่มีก้าน ออกเป็นช่อเล็กยาวติดตามก้านที่พุ่งจากดิน
ผล : ผลของผักกาดน้ำมีลักษณะรูปไข่ เมื่อแก่จะแตกตามขวาง ภายในผลจะมีเมล็ดมาก เมล็ด มีขนาดเล็ก มีสีน้ำตาลเข้มถึงสีดำ เมล็ดมีขนาดยาว 1-1.5 มม.พบเป็นวัชพืชทั่วไปตามทุ่งหญ้า
ในปัจจุบันมีการค้นคว้าวิจัยต่างๆ เพื่อค้นหาสารหรือยาที่ช่วยต้านการอักเสบ ซึ่งสารที่ว่านี้ต้องมีคุณสมบัติลดการทำงานของเอ็นไซม์ที่มีชื่อว่า Cyclo-oxygenase ( COX )
แต่เอนไซต์ COX ซื่งมีอยู่สองตัว ได้แก่ COX-1 และ COX-2 ซึ่งมีหน้าที่ ต่างกัน คือ
COX-1เป็นเอนไซม์ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายในการทำงานของเซลต่างๆ
ส่วนCOX-2 เป็นเอนไซม์ที่จะทำงานเมื่อมีการอักเสบบริเวณต่างๆของร่างกาย
ดังนั้น ยาต้านการอักเสบที่ดีตามทฤษฎีแล้ว จึงควรเป็นยาออกฤทธิ์ที่เอนไซม์ COX-2 เพียงตัวเดียว ซึ่งเรียกการออกฤทธิ์ของยาแบบเจาะจงมากนี้ว่า Selective Cox-2 inhibitor
สมุนไพรผักกาดน้ำ(Plantago major Linn.) เป็นสมุนไพรพื้นบ้านอีกชนิดหนึ่งที่สามารถสกัดแยกกรดเออโซลิก (Ursolic acid) ซึ่งเป็นสารต้านการอักเสบ และให้ผลยับยั้งการทำงานของเอนไซม์ cyclooxygenase COX-2 isoenzyme เมื่อทดลองในหลอดทดลอง มีค่า IC50 130mM ในขณะที่ IC50 สำหรับ COX-1 isoenzyme เท่ากับ 210 mM ค่าคงทนเฉพาะเจาะจง (selectivity) ต่อ COX-2 เท่ากับ 0.6 ใกล้เคียงกับ NS-398 ซึ่งเป็นสารสังเคราะห์ ความเฉพาะเจาะจงต่อการยับยั้ง COX-2 isoenzyme จะเพิ่มขึ้นเมื่อเวลาในการบ่ม (incubate) นานขึ้น ในขณะที่ผลการยับยั้ง COX-1 isoenzyme ไม่ขึ้นกับเวลาในการบ่มยาต้านการอักเสบที่มีฤทธิ์ไม่เฉพาะเจาะจงมีผลข้างเคียงที่สำคัญคือ ทำให้เกิดแผลในกระเพาะอาหาร สารที่มีความเฉพาะเจาะจงต่อการยับยั้ง COX-2 isoenzyme จะมีความเสี่ยงต่อการเกิดผลข้างเคียงดังกล่าวต่ำกว่า
บทความสมุนไพรที่เกี่ยวข้อง:
สารสกัดจากสมุนไพรกระเทียมช่วยขับปัสสาวะ ทำการทดลองในสุนัขโดยฉีดแฟรคชั่นที่มีความบริสุทธิ์สูงของสมุนไพรกระเทียม สกัดเข้าทางหลอดเลือดดำในขนาด 6 ไมโครกรัมต่อกิโลกรัมน้ำหนักตัว มีผลขับปัสสาวะโซเดียมและคลอไรด์โดยไม่มีผลขับโปแตสเซียม...